Niezwykłe osiągnięcie medycyny: Cztery replantacje rąk w jedną noc

Medycyna ratunkowa i mikrochirurgia znów udowodniły swój niezwykły potencjał. W nocy z 21 na 22 maja 2023 roku doszło do bezprecedensowego wydarzenia w historii polskiej medycyny - przeprowadzono aż cztery replantacje rąk w dwóch ośrodkach medycznych. Operacje miały miejsce w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym CMKP im. prof. A. Grucy w Otwocku oraz 5. Wojskowym Szpitalu Klinicznym z Polikliniką SP ZOZ w Krakowie. To pierwszy taki przypadek w kraju, gdy w ciągu jednej nocy czterech dorosłych pacjentów wymagało natychmiastowej replantacji kończyny górnej.

Replantacja to niezwykle skomplikowany zabieg chirurgiczny, polegający na przyszyciu całkowicie odciętej części ciała. W przypadku kończyny górnej wymaga to precyzyjnego zespolenia kości, ścięgien, naczyń krwionośnych i nerwów. Procedura wymaga nie tylko zaawansowanej wiedzy medycznej, ale również niezwykłej precyzji i cierpliwości zespołu operacyjnego.

“To pierwszy taki przypadek, gdy podczas jednej nocy aż 4 dorosłych pacjentów potrzebowało replantacji ręki, czyli zespolenia całkowicie odciętej kończyny” – podkreśla prof. Jarosław Czubak, Dyrektor Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego CMKP im. prof. A. Grucy. “Nie zawsze replantacja jest możliwa. Gdy tkanki są zmiażdżone w dużym stopniu, nie da się przywrócić ich ciągłości”. Warto zaznaczyć, że nie każdy przypadek amputacji kwalifikuje się do replantacji. Decyzja o przeprowadzeniu zabiegu zależy od wielu czynników, m.in. stanu amputowanej części ciała, charakteru urazu, wieku pacjenta oraz jego ogólnego stanu zdrowia. Szczególnie istotny jest mechanizm urazu - ostre odcięcia dają lepsze rokowania niż zmiażdżenia, w których dochodzi do rozległych uszkodzeń tkanek.

W przypadku replantacji kluczowy jest czas. Im szybciej pacjent zostanie zoperowany, tym większe szanse na powodzenie zabiegu i odzyskanie funkcjonalności kończyny. Prof. Jarosław Czubak podkreśla, że po 8 godzinach następują zmiany nieodwracalne w tkankach miękkich. Nerwy obwodowe wykazują większą odporność - palce można przyszyć nawet po 24 godzinach zimnego niedokrwienia, gdy amputowana część jest odpowiednio zabezpieczona i schłodzona. Każda minuta od momentu urazu ma znaczenie. Dlatego tak ważne jest, aby pacjent jak najszybciej trafił do wyspecjalizowanego ośrodka, a amputowana część ciała była prawidłowo zabezpieczona na czas transportu.

Niezwykle istotna była koordynacja działań ratunkowych

Omawiane zdarzenie wymagało niezwykłej koordynacji między ośrodkami medycznymi. Pacjenci pochodzili z odległych od siebie miejscowości: Radomska, Karpacza, Katowic i Józefowa pod Radomiem. Dyżurujący lekarze - prof. CMKP Marcin Złotorowicz w Otwocku oraz lek. Paweł Maleta w Krakowie - musieli na bieżąco uzgadniać, dokąd kierować poszczególnych poszkodowanych, aby zapewnić im jak najszybszą pomoc. Taka współpraca między ośrodkami stanowi kluczowy element polskiego serwisu replantacyjnego, który zapewnia całodobową gotowość do przeprowadzania tego typu zabiegów. System ten gwarantuje, że pacjent z amputacją kończyny górnej zawsze może liczyć na specjalistyczną pomoc, niezależnie od miejsca, w którym doszło do wypadku.

Równie istotne jak szybki transport pacjenta jest odpowiednie zabezpieczenie amputowanej części ciała. Nieprawidłowe postępowanie może znacząco zmniejszyć szanse na udaną replantację. Amputowany fragment powinien być umieszczony w worku z solą fizjologiczną, a następnie wraz z tym workiem włożony do pojemnika z płynem chłodzącym. Kluczowe jest zabezpieczenie tkanek przed bezpośrednim kontaktem z lodem, gdyż podczas długiego transportu łatwo doprowadzić do odmrożeń, szczególnie w przypadku palców amputowanej dłoni. Odmrożenie może spowodować martwicę przebiegającą wzdłuż palca, co różni się od martwicy z niedokrwienia, która rozwija się w poprzek. Idealna temperatura płynu chłodzącego to około 4°C. Aby utrzymać ją przez cały czas transportu, zespół karetki powinien być wyposażony w odpowiedni zapas kostek lodu.

Polski serwis replantacyjny - system ratujący kończyny

W Polsce funkcjonuje rozbudowany serwis replantacyjny, zapewniający stałą gotowość do przeprowadzania zabiegów replantacji kończyn górnych. “Rocznie przeprowadza się ok. 170 replantacji po urazowych amputacjach rąk w Polsce” – informuje prof. Jarosław Czubak. Dzięki temu, że w naszym kraju działa serwis replantacyjny, codziennie wyznaczone są jeden lub dwa ośrodki (do czterech), które pełnią dyżur replantacyjny. W sumie 11 wyspecjalizowanych szpitali przyjmuje zgłoszenia dotyczące amputacji kończyn górnych z terenu całego kraju. Ośrodki te mieszczą się m.in. w Trzebnicy, Poznaniu, Szczecinie, Krakowie (dwa ośrodki), Wrocławiu, Otwocku, Piekarach Śląskich i Białymstoku. Gdy pacjent zostaje zakwalifikowany do replantacji, natychmiast organizowany jest jego transport do dyżurującego ośrodka, często przy wykorzystaniu Lotniczego Pogotowia Ratunkowego. W tym czasie zespół operacyjny przygotowuje się do przyjęcia poszkodowanego i przeprowadzenia skomplikowanego zabiegu.

Podsumowanie

Przeprowadzenie czterech replantacji rąk w ciągu jednej nocy to imponujące osiągnięcie polskiej medycyny, świadczące o wysokim poziomie krajowej mikrochirurgii oraz doskonałej organizacji systemu replantacyjnego. Skuteczna koordynacja działań między ośrodkami, sprawny transport pacjentów oraz profesjonalizm zespołów medycznych pozwoliły na udzielenie specjalistycznej pomocy czterem pacjentom w tym samym czasie. Przypadek ten doskonale ilustruje, jak ważne jest funkcjonowanie wyspecjalizowanych ośrodków replantacyjnych oraz odpowiednie procedury postępowania w przypadku amputacji. Dzięki nim pacjenci z całej Polski mają szansę na przywrócenie funkcji kończyny, co ma ogromne znaczenie dla ich dalszego życia i funkcjonowania w społeczeństwie. Polski system replantacyjny, mimo że nie zawsze doceniany, stanowi wzór organizacji specjalistycznej opieki medycznej, dający nadzieję pacjentom w dramatycznych sytuacjach urazowej amputacji kończyny.

Bibliografia

  1. https://www.cmkp.edu.pl/aktualnosci/przeprowadzono-cztery-replantacje-rak-w-jedna-noc (dostęp z dnia 27.05.2025)